سیستم های انرژی در ورزش یعنی چه؟ طراحی تمرین بر اساس  سیستم های انرژی چگونه صورت می گیرد؟ توان هوازی به چه معنی است؟ توان بی هوازی یعنی چه؟ تعریف استقامت در ورزش چیست؟ تاثیر نیروی ذهنی بر افزایش عملکرد ورزشی چیست؟

هر ورزشی فاکتور های عملکردی ورزشی (SPFs) ویژه مانند: توان جسمانی، نیروی ذهنی و مزیت مکانیکی مختلفی است که  مربوط به خود اوست. بعضی ورزش ها به توان بالا و بعضی ورزش ها به توان کم نیاز دارند. در بعضی ورزش ها انگیختگی بالا و در بعضی ورزش ها ارامش موثر است. همچنبن بعضی ورزش ها نیازمند حرکات پیچیده و برخی حرکات ساده تر است. این مطلب به شما کمک می کند تا شناخت بهتری راجع به سیستم های انرژی مختلف مرتبط با هر رشته ورزش داشته باشید تا بتوانید طراحی تمرین مناسب بر اساس نیاز ورزشکار و سیستم های انرژی انجام دهید.

با استفاده از رویکردی تجزیه گرایانه، فاکتورهای عملکرد ورزشی را معرفی می کنیم، با طبقه بندی فاکتورهای ویژه عملکرد ورزشی به چند گروه کلی، کار را ساده تر کرده ایم:

1. توان جسمانی: قدرت و توان انفجاری،توان بالا و سرعت،استقامت توانی،توان هوازی،استقامت هوازی
2. نیروی ذهنی(کنترل عصبی-عضلانی): تحریک، آرامیدگی
3. مزیت مکانیکی: افزایش توده بدنی(عضله)، کاهش چربی بدن(توده بدن)

• توان جسمانی

توان و نیروی انفجاری به معنای توانایی در تولید بسیار سریع نیرو است. نیروی انفجاری که اغلب توان انفجاری نامیده می شود، توانایی استفاده از نیروی جنبشی با سرعت بسیار بالا (در زمان تقریبی یک ثانیه) مانند آنچه در استارت دوی ۱۰۰ متر اتفاق می افتد. همچنین نیروی انفجاری می تواند نیروی استاتیک یا ایزومتریک را نیز در بر بگیرد مانند مکثی که در ابتدای مسابقه مچ اندازی اتفاق می افتد. ATP منبع اصلی انرژی مصرفی در دو نیرو با توان انفجاری محسوب میشود.

توان بالا یا سرعت توانایی تولید سریع نیرو است که نسبت به توان انفجاری طولانی تر (۳۰-۵ ثانیه) نیاز دارد. سرعت، توان بی هوازی محسوب میشود دو و میدانی عملکرد دوی ۱۰۰ متر و ۲۰۰ متر بستگی به سرعت دارد. گاهی ضروری است که نیروی استاتیک در سطوح بسیار بالا را در قالب های زمانی مشابه حفظ کرد. CP منبع اصلی انرژی مصرفی در تولید سرعت و سطوح بالای نیروی استاتیک محسوب میشود.

• استقامت توانی با استقامت بی هوازی

توانایی تحمل سطوح بالای نیروی عضلانی فزاینده در مدت زمان حدود ۴۵ ثانیه تا ۲ دقیقه است، مانند مسابقات دوی ۴۰۰ متر و ۸۰۰ متر. تولید نیروی زیاد به مدت طولانی و متناوب، مانند آنچه در فوتبال رخ میدهد، می تواند به افزایش تولید اسید لاکتیک که خود نشانه ای برای استقامت توانی است، منجر شود. گلیکوژن موجود در عضله منبع اصلی انرژی مصرفی تار عضلانی تند انقباض در تولید استقامت توانی محسوب میشود.

توان هوازی توانایی در مصرف اکسیژن تا آخرین حد آن است. چنین رویدادی ممکن است زمان ۱۳ تا ۳۰ دقیقه یا بیشتر را به خود اختصاص دهد. مسابقات دو از قبیل ۵ تا ۱۰ کیلومتر (۱ , ۳ – ۲٫۶ مایل) به توان هوازی وابسته است. گلیکوژن موجود در عضله منبع اصلی انرژی مصرفی تار عضلانی کند انقباض و تعدادی تار عضلانی تند انقباض برای تولید توان هوازی محسوب میشود.

• استقامت هوازی

توانایی تولید نیرو به وسیله فرایندهای اکسیداتیو با درصد کمتری از توان هوازی بیشینه (VO2max)   نسبت به توان هوازی وابسته است، مانند مسابقات دوی مارتون (۴۲ / ۲ کیلومتر، ۲۶ / ۲ مایل) و فوق مارتون (۱۰۰ کیلومتر، ۲/۶۲مایل) که برای ساعتها قابل تحمل است. گیلکوژن موجود در عضله، گلوکز خون، تری گلیسریدهای موجود در عضله و اسیدهای چرب آزاد موجود در پلاسما به عنوان منابع انرژی محسوب می شوند.

• نیروی ذهنی

تحریک به معنای توانایی برانگیختن دستگاه عصبی، افزایش عملکردهای روان شناختی مانند زمان عکس العمل، تیزبینی و هماهنگی پیچیده عضلانی است که می تواند تولید انرژی را به حداکثر برساند. تحریک می تواند مدت زمان واکنش نسبت به صدای شلیک استارت در دوی ۱۰۰ متر را کاهش دهد.

آرمیدگی یا خواب توانایی در آرامسازی دستگاه عصبی است. تأثیر آرام بخشی تمام عواملی از قبیل اضطراب بیش از حد پا درد است که این دو می توانند بر عملکرد بهینه روانشناختی و تولید انرژی موثر باشد. ارامیدگی می تواند از استارت غلط  دونده ۱۰۰ متر جلوگیری کند.

• مزیت مکانیکی

افزایش توده بدن شامل افزایش توده عضلانی و چربی بدن در بعضی ورزش ها می باشد که توانایی بدن را برای مقابله با نیروهای خارجی افزایش می دهد، مانند آنچه در افزایش  استحکام کشتی گیر سومو ۲۰۰ کیلوگرمی (۴۴۰ پوندی) مشاهده می شود. به عبارتی دیگر اگر افزایش توده عضلانی تولید انرژی را افزایش دهد ممکن است برای دوندگان سرعت مفید باشد. اما افزایش توده بدنی به خصوص بافت چربی به دستگاه توان هوازی و استفامتی آسیب می رساند.

کاهش توده بدن به خصوص کاهش توده بافت چربی، افزایش توانایی و کاهش مقاومت در نیروی عضلانی را به دنبال دارد که برای حرکت بدن به کار گرفته می شود و آنچه در افزایش عملکرد دونده استقامتی باریک اندام مشاهده میشود، مثالی از این مورد است.

• ورزش و فاکتورهای عملکرد ورزشی

موفقیت در ورزش مستلزم داشتن فاکتورهای مختلف فیزیولوژیکی، روانشناختی و بیومکانیکی عملکرد ورزشی است. تعریف فاکتور عملکرد ورزشی، در بعضی ورزش ها آسان تر از بعضی دیگر است. مثلا، یک وزنه بردار در مسابقه نیازمند توان انفجاری، تحریک بسیار شدید و توده عضلانی رشد یافته است. از طرف دیگر ورزشکار ده گانه یا پنج گانه به فاکتورهای گوناگون عملکرد ورزشی از قبیل توان انفجاری، توان و سرعت بالا، استقامت توانی و توان هوازی نیازمند است در جای دیگر ممکن است تحریک پذیری در بعضی ورزشها عملکرد را بهبود بخشد و در بعضی آرامیدگی تاثیری مثبت دارد و در مورد افزایش یا کاهش توده بدن نیز همینجمله را  می توان تکرار کرد.

برگرفته از کتاب: The Ergogenics Edge

نگارنده و مترجم: احمد حیدری