اثر مفید نمایه گلیسمی در تمرین های ورزشی چگونه است؟ نمایه گلیسمی چه تاثیری بر رژیم افراد دیابتی دارد؟ نمایه گلیسمی چیست؟

نقش و اهمیت کربوهیدرات ها در تغذیه بیماران مبتلا به دیابت به اثبات رسیده است.

تا سال ۱۹۳۰ دانشمندان معتقد بودند که با طبقه بندی کربوهیدرات ها به دو گروه ساده و پیچیده می توان تاثیر آنها را بر متابولیسم بیان کرد

سپس پژوهش های بسیاری نشان داد که مصرف میزان مساوی از کربوهیدرات های موجود در مواد غذایی گوناگون قند خون را به یک اندازه افزایش نمی دهد. در این زمینه آنچه اهمیت دارد مقدار کربوهیدرات نیست

بلکه عواملی مانند ماهیت کربوهیدرات ، اندازه ذرات ، ترکیبات همراه  با آن (مانند فیبر ،……، اسید فیتیک) قابلیت هضم و ساختمان فیزیکی موجب تفاوت در پاسخ قند خون پس از مصرف می شود ،

فهرست های جانشینی ، با تاکید بر مقدار کربوهیدرات موجود در مواد غذایی و ساده یا پیچیده بودن کربوهیدرات غذا ، نمی توانند بیانگر تاثیر فیزیولوژیک آنها باشند. بنابراین Jenkins و همکاران در سال ۱۹۸۱ نمایه گلیسمی(glycemic index=GI ) را پیشنهاد کردند و اولین فهرست نمایه گلیسمی ۶۲ ماده غذایی را ارائه نمودند و اهمیت نمایه گلیسمی  مواد غذایی را به عنوان مکمل این جداول در تنظیم برنامه غذایی بیماران دیابتی متذکر شدند.

نمایه گلیسمی عبارت است از در صد نسبت سطح زیر منحنی افزایش قند خون برای ۲۵ گرم کربوهیدرات غذای استاندارد.

غذای استاندارد در افراد سالم گلوکوز و در افراد دیابتی نان سفید است.

اهمیت نمای گلیسمی

استفاده از جداول نمایه گلیسمی برای تنظیم رژیم غذایی افراد دیابتی سودمند است .

تحقیقات نشان داده اند که این کار موجب کاهش سطح فراسنج های بیوشیمیایی مانند چربی ها و قند خون می شود. این نتایج انگیزه انجام تحقیقات دیگری با هدف تعیین نمای گلیسمی مواد غذایی گوناگون و کاربرد بالینی آن شد .                         

اکنون در بسیاری از مراکز مشاوره تغذیه در دنیا نمایه گلیسمی مواد غذایی و چگونگی استفاده از جدول های مربوط  به آن به بیماران دیابتی آموزش داده می شود.

تحقیقات ، اثر مفید نمایه گلیسمی را در تمرین های ورزشی نیز نشان داده است. مصرف مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین پیش از فعالیت طولانی ،سبب افزایش زمان کارایی و سطح مناسب گلوکز در خون می شود.                                       

همچنین استفاده ار این مواد غذایی موجب می شود تا احساس سیری بیشتر به طول انجامد که این اثر در تنظیم برنامه غذایی برای کاهش وزن کاربرد دارد.                                                                                                                                   

از سوی دیگر اگر پس از تمرین ورزشی از مواد غذایی با نمایه گلیسمی بالا استفاده شود ، ذخایر گلیکوژنی ماهیچه ها ، که هنگام ورزش به مصرف رسیده اند پر می شوند.

لازم به یادآوریست که هرچند در تنظیم برنامه غذایی بیماران دیابتی ، استفاده از مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین مفید است ، ولی اثر عوامل دیگری مانند میزان و نوع چربی مصرفی ، فیبر و نمک مواد غذایی نیز باید مورد توجه قرار گیرد بررسی های انجام شده نشان داده است که کاهش نمایه گلیسمی غذای روزانه بدون تغییر میزان مواد مغذی انرژی زا و یا فیبر آن ، موجب تنظیم میزان چربی و قند خون در بیماران دیابتی می شود.

این اثر تنها یه  دلیل کاهش قند خون پس از مصرف نیست بلکه کند شدن جذب کربوهیدرات، از ترشح انسولین می کاهد که در نتیجه آن، کلسترول و تری گلیسرید هم کمتر ساخته می شود.                                                                               

همچنین ثابت شده است که مصرف مواد غذایی با نمایه پایین موجب ورورد مقدار بیشتری کربوهیدرات هضم نشده به گلوکز می شود

در اثر تخمیر این مواد در کولون، تولید اسید های چرب کوتاه زنجیر (استات،پریپونات،و بوثیرات) افزایش می یابد.             

این پدیده به نوبه خود گلوکز کبدی را کاهش می دهد و این امر بردباری گلوکزی را بهبود می بخشد پژوهش در زمینه تاثیر طولانی مدت مصرف مواد غذایی با نمایه پایین از نظر بهبود در بیوشیمیایی خون در افراد دیابتی نشان داده که میزان هموگلوبین گلیکوژن، کلسترول نام و قند خون ناشتا کاهش می یابد.

روش تعیین نمایه گلیسمی

در این پژوهش افراد دیابتی غیر وابسته به انسولین با قند خون ناشتای کمتر از ۱۶۰ میلی گرم دردسی لیتر، که بیماری دیگری نداشتند ، مورد بررسی قرار گرفتند. ابتدا میزان رطوبت ، خاکستر، پروتئین، چربی و فیبر خام مواد غذایی تعیین گردید و سپس مقدار کربوهیدرات با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد:

(٪رطوبت+٪چربی+٪فیبر خام+٪پروتئین+٪خاکستر) ۱۰۰ = در صد کربوهیدرات

سپس بیمارانی که ۱۲ ساعت ناشتا بودند ، مقداری از ماده غذایی آزمایشی، حاوی ۲۵ با ۵۰ گرم کربوهیدرات را دریافت نمودند .

تعیین نمایه گلیسمی هر ماده غذایی ۲ تا ۳ دفعه با فاصله زمانی ۲-۴ روز در بیماران تکرار گردید.

در این پژوهش غذای استاندارد نان سفید بود که در هر دوره ۲ تا ۳ بار به بیماران داده شد و سطح زیر منحنی افزایش قند خون به دست آمد. میزان گلوکز سرم افراد، در زمان صفر (ناشتا) ۶۰۰ و ۱۲۰ دقیقه پس از مصرف ماده غذایی ، با روش اورتونولوتیدین، تعیین گردید و از میانگین ارقام با استفاده از فرمول نمایه گلیسمی محاسبه شد.

توضیح اینکه در هنگام بررسی ، بیماران از نظر و ضعیت عمومی و فشار خون تحت نظر پزشک بودند برای تهیه مواد غذایی پخته مانند ماکارونی ، سیب زمینی ، حبوبات و برنج به میزان ۲٪ وزن آنها ، نمک در آب پخت استفاده شد .

همچنین نتایج بدست آمده طبق طبقه بندی  براساس میزان نمایه گلیسمی به سه دسته پایین (<55)،  متوسط (۶۳ تا ۵۶)  و بالا (>70) تقسیم شده اند .

نویسنده: مهسا حاجیلو