هورمونها ترکیباتی هستند که توسط غددی بنام غدد درون‌ریز ترشح گردیده و به کمک جریان خون به سلول‌های بافت‌های مختلف بدن می‌رسند که به آنها بافت هدف می‌گویند و در آنجا اعمال بیو شیمیایی خود را انجام می‌دهند. هورمونها از عوامل مهم تنظیم واکنش‌های سوخت و ساز در بدن هستند که نقش خود را از طریق تنظیم فعالیت و سنتز آنزیم‌ها ایفا می‌کنند.
عمده غدد درون‌ریز بدن و هورمونهای مترشحه از آنها عبارتند از:
- غده هیپوفیز: یکی از غدد بسیار مهم بدن بوده و به سه قسمت تقسیم می‌شود: هیپوفیز قدامی – هیپوفیز وسطی و هیپوفیز خلفی. هورمونهای مترشحه از هیپوفیز قدامی محرک ترشح دیگر غدد درون‌ریز بدن می‌باشند. هورمونهای این بخش شامل: هورمون رشد که سبب رشد استخوان‌ها و غضروف‌ها می‌شود، هورمون محرک تیروئید که سبب تحریک غده تیروئید و فعال شدن هورمونهای آن می‌شود، هورمون محرک قشر غده فوق کلیه، هورمون محرک تخمدان، هورمون محرک سلول‌های بیضه، هورمون پلاولاکتین که سبب ساخته شدن شیر می‌شود.
هیپوفیز وسطی هورمون محرک ملانوسیت ها را تولید می‌کند که سبب نفوذ ملانین در پوست و تیرگی رنگ آن می‌شود.
هورمونهای مربوط به هیپوفیز خلفی توسط هیپوتالاموس ساخته می‌شوند و هیپوفیز خلفی این هورمونها را فقط ذخیره می‌کند. این هورمونها شامل آنتی دید رتیک هورمون و اکسی توسین هستند. آنتی دیدر تیک هورمون جذب آب را از لوله‌های کلیوی افزایش داده و سبب تغلیظ ادرار می‌شود. واکی توسین در هنگام زایمان سبب انقباض ماهیچه‌های رحم می‌شود.
- غده تیروئید: این غده هورمونهای بد دار ترشح می‌کند که هورمون مهم مترشحه این غده تیروکسین می‌باشد. هورمونهای این غده اکسیداسیون داخل سلول‌ها را افزایش می‌دهند و درنتیجه بیشتر مواد ذخیره در بدن سوخته و به حرارت تبدیل می‌شوند.
- غده پاراتیروئید: این غده به شکل چهار غده در بالای تیروئید دیده می‌شود و هورمونی بنام پارا ترومون ترشح می‌کند که سبب افزایش کلسیم خون می‌شود.
- غده پانکراس یا لوزالمعده: این غده دارای دو گروه سلول‌های آلفا و بتا می‌باشد که سلول‌های آلفا، هورمون گلوکاگن و سلول‌های بتا، هورمون انسولین را ترشح می‌کنند. این دو هورمون مخالف یکدیگر عمل می‌کنند بدین ترتیب که انسولین سبب کاهش قند خون و گلوکاگن سبب افزایش قند خون می‌شود.
- غده فوق کلیوی: این غده از دو قسمت قشری و مرکزی تشکیل یافته است که هرکدام هورمونهای به‌خصوصی را ترشح می‌کنند. بخش قشری غده فوق کلیه سه نوع هورمون ترشح می‌کند: هورمونهای قندی که مهم‌ترین آنها کورتیزول می‌باشد که بیشتر این هورمونها روی متابولیسم قندها مؤثرند.
هورمونهای ممکن که مهم‌ترین آنها آلدوسترون است که سبب جذب سدیم، دفع پتاسیم و افزایش فشارخون می‌شود.
هورمونهای جنسی که در مردها هورمون تستوسترون و در زنان هورمونهای اوستروژن و پروژسترون ترشح می‌کند.
در قسمت مرکزی غده فوق کلیوی در هورمون آدرنالین و نورآدرنالین ترشح می‌شوند که سبب افزایش خون و قند خون می‌شوند.
- غدد جنسی در مردان بیضه‌ها هورمون تستوسترون را ترشح می‌کنند و در زنان از تخمدان هورمونهای اوستروژن و پروژسترون ترشح می‌شوند. این هورمونهای جنسی وظیفه ظهور صفات ثانویه جنسی را در هر دو جنس زن و مرد به عهده دارند.
غدد دیگری نیز در بدن هستند که وظایف ترشح هورمونهای مختلف را به عهده دارند. مثلاً از دوازدهه هورمونهای متعددی ترشح می‌شود که همه در عمل گوارش نقش دارند.
اختلال در فعالیت هر یک از این هورمونها سبب ایجاد بیماری‌هایی در بدن می‌شود. مثلاً اختلال در فعالیت تیروکین در غده تیروئید سبب ایجاد بیماری گواتر می‌شود و یا اختلال در فعالیت یا ترشح انسولین سبب ایجاد بیماری قند با دیابت می‌شود.
هورمونهای استروییدی:
این هورمون ها دارای هسته ای هستند که از کلسترول مشتق می شوند. هورمون های قشر فوق کلیه (کورتیزول و آلدوسترون)، هورمون های تخمدان ها (استروژن و پروژسترون)، هورمون تستوسترون و هورمون استروژن و پروژسترون، به طورکلی هورمون های غدد تولید مثل- و متابولیت های فعال ویتامین D جزو این دسته اند. گیرنده‌های هورمونهای استروییدی در درون سیتوپلاسم و یا روی هسته قرار دارند.
هورمون های پپتیدی:
هورمون هایی که بین سه تا ۱۹۹ آمینواسید دارند در این گروه قرار می گیرند مثل هورمون رشد ، انسولین، هورمون ضد ادراری این هورمونها می‌توانند پپتید ساده باشند (مثل انسولین) یا گلیکوپپتید مانند FSH و LH
هورمون های پپتیدی که هورمون های پروتئینی نیز خوانده می شوند هورمون هایی هستند که ماهیتی از جنس پلی پپتید و یا پروتئین دارند. این هورمون ها از زنجیره های بلند اسید های آمینه تشکیل شده اند و بارز ترین ویژگی آنها حساسیت در برابر حرارت و گرما و دمای محیط است و با افزایش دما به راحتی از بین می روند.
هورمونهای آمینی:
هورمونهایی که فقط از یک اسیدآمینه (مشتقات اسیدآمینه تیروزین) تشکیل یافته‌اند که شامل هورمون های تیروییدی و کتکول آمینها می‌باشند برخی از قسمت مرکزی غده فوق کلیوی ترشح می‌شوند. کاتکول آمینها عبارتند از دوپامین ، آدرنالین و نورآدرنالین .گیرنده‌های هورمونهای آمینو اسیدی در روی سلول‌های هدف قرار دارد.
نگارنده: احمد حیدری
منبع: سایت پزشک یک
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!